Merkez Bankası‘nın son faiz indiriminden sonra Türk Lirası resmen Dolar karşısında eridi ve bu düşüşünü de hala sürdürüyor. Bu düşüş ülkede birçok şeyin fiyatının artmasına neden oldu. Analistler ise bu sert düşüşün ülkemizde Hiperenflasyon’a yol açabileceği yorumlarında bulundular. Bizde çok sık duyulmayan Hiperenflasyon’u araştırdık ve Hiperenflasyon Nedir, Nasıl olur? Hiperenflasyon‘un Sonuçları Nelerdir? Hiperenflasyon’da Almaya Örneği Nedir? gibi soruları yanıtladık. İşte Hiperenflasyon ile alakalı bir çok bilgi içeriğimizde.
Hiperenflasyon nedir?
Hiperenflasyon’u herhangi bir ülkede belli bir dönemde mal ve hizmetlere ait malların fiyatlarının kontrol edilemez bir şekilde hızla yükselmesi durumu olarak tanımlayabiliriz. Tüketicilerin alacakları mallardaki fahiş artış sebebini gözlemlemeleri ve bu durumunun paranın alım gücünü azaltması başka bir deyimle. Kısaca diyebiliriz ki tüketilen malların fiyatlarının artık kontrol edilemeyecek bir düzeye gelmesi Hiperenflasyon‘dur.
Genel bir biçimde ele alacak olursak bir ülkede aylık bazda tahmin edilen enflasyon oranın %100 oranında bir artış göstermesidir. Bazı ekonomistler ise bu oranın daha yüksek yani ayda %50 ya da %200’den daha fazla yükseldiği durumların Hiperenflasyon olarak tanımlamışlardır.
Hiperenflasyon’u ünlü Amerikalı Ekonomist Profösörü Phillip Cagan, “Hiperenflasyonun Parasal Dinamikleri” adlı kitabında yer verdiği ve incelediği hiperenflasyon kavramını enflasyon oranın ayda yüzde 50 ve üzerinde artması olarak belirtmiştir.
Bu sonuçları da göz önünde bulundurursak Hiperenflasyon’un yaşanması için bir ayda en az %50 olmak üzere artan yüzdeler Hiperenflasyon’un yaşandığını göstermektedir.
Hiperenflasyonun Nedenleri Nelerdir?
Para arzındaki artış ve talep enflasyonu, Hiperenflasyon’un yaşanmasındaki başlıca en önemli iki durumdur. Bunu şöyle açıklayabiliriz, Hiperenflasyon çoğu zaman, para arzında artış olduğunda ve talebi arzın altında kalmasıyla birlikte fiyatları yükselttiğinden ortaya çıkmaktadır.
Yukarıda da belirttiğimiz gibi Hiperenflasyonun’un yaşanmasındaki en önemli iki sebepten birisi olan para arzındaki artış, buda şu şekilde olabilir, genellikle bir devletin daha fazla para basması ve bastığı bu paraları piyasaya sokmasından kaynaklanır. Piyasaya giren bu çok para, para biriminin gerçek değeri düşürür ve fiyatları hızlı bir şekilde yükseltir.
Hiperenflasyon’un en önemli unsurlardan bir tanesi olan talep enflasyonu ise şu şekilde etkilemektedir. Böyle bir durumda talep arzı geçer ve bu da fiyatların yükselmesine neden olmaktadır. Bu, artan tüketici harcamaları, ihracata ani artış veya devlet tarafından yapılan yüksek harcamalar sonucunda ortaya çıkabilmektedir.
Hiperenflasyonun’un Sonuçları?
Hiperenflasyonun’un oluşmasında en büyük etkenlerden bir tanesi tüketim mallarındaki yüksek zamlar ve sürekli olmaktadır bu zamlar. Bugün aldığın şeyin fiyatı bir sonraki gün aynı kalmamakta ve artmaktadır. Tüketiciler ise ürüne daha fazla para vermemek için stokçuluğa yönelirler. Stoklama ilk raf ömrü uzun ürünlerde başlar. Aşırı enflasyon devam ederse insanlar ekmek ve süt gibi çabuk bozulan ürünleri dahi stoklamaya başlayabilirler. Şu sıralar yukarıda saydığımız bir çok neden ülkemizde yaşanmakta olup acaba ülkemizde Hiperenflasyon yaşanıyor mu sorusunu sormaktan kendimizi alamıyoruz. Bir dönem Devletten Sorumlu Ekonomi Bakanlığı yapmış, Deva Partisi Genel Başkanı Ali Babacan, Habertütrk Televizyon’unda Teke Tek Programında Fatih Altaylı‘nın konuğu oldu. Bu programda yüksek fiyat artışından ve Türk Lira’sının Dolar karşısındaki önlenemez kaybının altını çizdi ve ülkedeki alım gücünün oldukça düştüğünü söyledi. Ülkedeki yaşanan bu durumun Hiperenflasyon’un yaşandığını gösterir nitelikte olduğunu söyledi.
Hiperenflasyonun Almanya Örneği
Ülkemizdeki son zamanlardaki artan kur ve ürünlerdeki fiyatların aşırı derecede artması ülkemizde Hiperenflasyon mu yaşanıyor sorunun sorulmasına neden olurken bir yandan da daha önce hangi ülke Hiperenflasyon’u yaşamış merak konusu oldu. Birinci Dünya Savaşı’ndan yenik ayrılan Almanya’nın altın veya döviz cinsinden tazminat ödemesine karar verilmişti. Komisyon’un Almanya’dan böyle bir talepte bulunmasının en önemli nedeni ise, Alman Hükümeti’nin savaşı karşılamak adına yanlış yönetilen para politikası nedeniyle hızla değeri düşen Alman marklarıydı. Ekonomik sıkıntıların yaşandığı Almanya’da strateji, büyük miktarlarda mark basmak ve bu paralar ile döviz satın almaktı. Bu durum Almanya‘yı uçuma sürükledi ve Ağustos 1921’de, Almanya’nın mark karşılığında döviz satın almaya başlamasıyla Hiperenflasyon yaşanmaya başlandı. Almanya’nın bu politikasıyla birlikte piyasada o kadar çok Alman Markı arzı oluştu ki, paraları büyük çuvallarda ve hatta el arabalarında taşımak zorunda kaldılar. Çünkü paranın alım gücü oldukça düşmüştü. Sonun olarak Almanya Hiperenflasyon’un ortasında kaldı ve ülkede aylık enflasyon oranı yüzde 29,500 civarına yükseldi.
